03 Temmuz 1999 21:00
Yeni paralarla satın alınan eski paralar
Günümüzde kullanılan paralar her gün artan enflasyonla eriyip giderken, eski paralar kıymete biniyor. Piyasada çok az miktarda bulunan eski paraların değeri 1000 dolara kadar çıkıyor.
Yeni paralarla satın alınan eski paralar
Jülide Kalıç
Geçmişe dönüp çocukluğunuzda kullandığınız ilk parayı hatırlamaya çalıştığınızda bir zamanlar ev geçindirmeye yeten kuruşlar, ekmek alabildiğiniz 1 liralar ya da sadece sakız şeker alabilmenize yeten 5 liralar gelebilir aklınıza. Hatta kimilerimiz delikli paralarla çerçiden aldıklarını anımsayabilir. Şimdilerde ise kuruşlar, delikli paralar ve liralar koleksiyoncu vitrinlerini süslüyor. Belki birçoğunuzun o günden bugüne sakladığı eski paraları vardır. Yıpranmış, yırtılmış, değerini yitirmiş eski paraları... Belki de iyi muhafaza edilmiş, değeri şimdilerde milyonlarla ifade edilen paralardır elinizdekiler. Kimilerinizin eski para koleksiyonu bile vardır belki.
'İyi bir eski para koleksiyonum var' demek için hiç eksiksiz temin etmek gerekiyor eski paraları. Bunu başarmak da kolay değil. Koleksiyonu tamamlamak güç meselesi. Ekonomik durumun iyi ise eski paraları temin edebilirsin. Bir zamanların ev geçindiren kuruşları günümüzde eriyip gittiği halde, bu eski paraları bile dolar üzerinden 50-100 milyon liradan aşağıya alamıyorsunuz.
Birçok şehirde eski para alım satımı yapan yerler var. Küçücük dükkânlarında eski paraları özenle saklayıp onlarla ilgilenen kişiler var. Çoğu da yaşlıca insanlar.
İşte Mustafa Erkul da bunlardan biri. Mustafa Erkul, Ankara'da Menekşe Pasajı'nda küçük bir dükkânda eski para ve pullarla beraber yaşıyor. Emekli olduktan sonra çocukluğundan bu yana tutkusu olan eski paralarla uğraşmaya başlamış. Onları dikkatle ve özenle muhafaza ediyor. Dikkatle ve özenle muhafaza etmek zorunda, çünkü ancak o zaman para ediyor eski paralar. Yıpranmış, yırtılmış kâğıt paralar ne kadar eski olsa da iyi para etmiyor. Delinmiş madeni paralar ise hurdaya çıkıyor.
Paranın değerini bilmediğimizden söz ediyor Mustafa Erkul, insanlara kâğıt paraları cüzdanlarında taşımayı tavsiye ediyor. Ve ekliyor: "Oysa herkes katlayıp, kırıştırıp cebine sıkıştırıyor kâğıt paraları."
Enflasyon yiyip bitiriyor
"Paralar pul oldu" diyor Mustafa Erkul. Eskiden paranın değeri olduğunu, şimdi ise enflasyonun paraları yiyip bitirdiğini söylüyor. En düşük paramız olan 5000 liranın koleksiyonlarda yerini aldığını bildiriyor sonra. Yani yakında bu enflasyonla şu anda kullandığımız kâğıt 500 bin liralar da eski paralar arasına karışacak. Onun zamanında 5 para, 40 para varmış. Osmanlı döneminde ve cumhuriyetin ilk yıllarında kullanılan paralarmış bunlar. "Ama şimdi bir de mark ve dolar çıktı karşımıza" diyor Mustafa Erkul. Mark ve dolar yükseldikçe, faiz arttıkça paranın pul olmaya devam edeceğini de eklemeden geçemiyor. Türk Lirası değerini koruyamadığı için eski Türk paralarının dolar üzerinden alınıp satıldığını bildiren Erkul, koleksiyonculuğun zengin işi olduğunu hatırlatıyor. Mustafa Erkul, eski para koleksiyonuna ilginin az olduğunu da söylüyor. Ama yine de dükkânında müşteri yoğunluğu olmasa da o hep meşgul. Çünkü eski paraları temizlemek her gün tozlarını almak, onları gözü gibi korumak zorunda.
Eski paralar hakkında bilgi istiyoruz Erkul'dan. Eski paraların son 6 padişah dönemi öncesi ve Abdülmecit dönemi sonrası olmak üzere ayrıldığını öğreniyoruz. Buna göre, son 6 padişah dönemi öncesi paralar kayda bağlı. Son 6 padişah dönemi öncesi paraları olanlar bu paraların kaydını Müzeler Genel Müdürlüğü'ne yaptırmak ve teslim etmek zorunda. Abdülmecit dönemi sonrası paralar ise kayda tabi değil. Rahatlıkla alım satımı yapılabiliyor. Eski paraların değerlerinin saptanmasında ve alınıp satılmasında nümüzmatik dernekleri koleksiyonculara yardımcı oluyor. Bu dernekler, zaman zaman eski para müzayedeleri düzenliyor.
Eski paralar eritiliyor
Eski paralarla ilgilenmeyi kendine meslek edinen, bu alanda uzmanlaşan kişiler de var. İstanbul'da yaşayan Güvendik Fişekçioğlu bunlardan biri. Fişekçioğlu, 1971'den bu yana pul ve paralarla ilgileniyor. Osmanlı dönemine ve cumhuriyet dönemine ait kuruş ve liraların günümüzdeki değerlerini bir kitapta toplayan Fişekçioğlu, paranın değerini artıran özellikleri şu şekilde sıralıyor: Piyasada nadir bulunması, az basılmış olması, paranın çil yani darphaneden çıktığı gibi olması ve iyi bir şekilde korunması.
Eski para koleksiyoncularına tavsiyelerde bulunan Fişekçioğlu, hem gümüş, hem altın hem de yabancı ülke paraları gibi bi çok paranın toplanmasıyla eksiksiz bir koleksiyon sağlanamayacağını belirtiyor. Özellikle yabancı ülkelere ait eski para koleksiyonlarında bu ülke paralarının temin edilmesinde sıkıntılar yaşanacağına dikkat çeken Fişekçioğlu, kolaylıkla temin edileceği için Türk parası koleksiyonunu öneriyor. Paranın korunmasının, değeri açısından önemli olduğunu belirten Fişekçioğlu, iyi durumdaki eski paranın daha değerli olduğunu söylüyor. Piyasada çok az miktarda bulunan paraların değerinin 1000 dolara kadar çıktığını, çok miktarda bulunan paraların ise fiyatının düştüğünü belirten Fişekçioğlu, elinde son 6 padişah dönemine ait paralar olan insanların da "Başım belaya girer" korkusuyla bu paraları erittiğini bildiriyor. Bu nedenle de tarihi paraların yok olup gittiğine dikkat çekiyor. Günümüz parası pul olurken eski paralar kıymete biniyor. Eski para koleksiyonu yapmak ise artık zor olmasa gerek. Çünkü, her gün artan enflasyonla şu anda kullandığımız 5000 liralar, 50 bin liralar yakın zamanda 'eski para' sınıfına girecek gibi gözüküyor.
Jülide Kalıç
Geçmişe dönüp çocukluğunuzda kullandığınız ilk parayı hatırlamaya çalıştığınızda bir zamanlar ev geçindirmeye yeten kuruşlar, ekmek alabildiğiniz 1 liralar ya da sadece sakız şeker alabilmenize yeten 5 liralar gelebilir aklınıza. Hatta kimilerimiz delikli paralarla çerçiden aldıklarını anımsayabilir. Şimdilerde ise kuruşlar, delikli paralar ve liralar koleksiyoncu vitrinlerini süslüyor. Belki birçoğunuzun o günden bugüne sakladığı eski paraları vardır. Yıpranmış, yırtılmış, değerini yitirmiş eski paraları... Belki de iyi muhafaza edilmiş, değeri şimdilerde milyonlarla ifade edilen paralardır elinizdekiler. Kimilerinizin eski para koleksiyonu bile vardır belki.
'İyi bir eski para koleksiyonum var' demek için hiç eksiksiz temin etmek gerekiyor eski paraları. Bunu başarmak da kolay değil. Koleksiyonu tamamlamak güç meselesi. Ekonomik durumun iyi ise eski paraları temin edebilirsin. Bir zamanların ev geçindiren kuruşları günümüzde eriyip gittiği halde, bu eski paraları bile dolar üzerinden 50-100 milyon liradan aşağıya alamıyorsunuz.
Birçok şehirde eski para alım satımı yapan yerler var. Küçücük dükkânlarında eski paraları özenle saklayıp onlarla ilgilenen kişiler var. Çoğu da yaşlıca insanlar.
İşte Mustafa Erkul da bunlardan biri. Mustafa Erkul, Ankara'da Menekşe Pasajı'nda küçük bir dükkânda eski para ve pullarla beraber yaşıyor. Emekli olduktan sonra çocukluğundan bu yana tutkusu olan eski paralarla uğraşmaya başlamış. Onları dikkatle ve özenle muhafaza ediyor. Dikkatle ve özenle muhafaza etmek zorunda, çünkü ancak o zaman para ediyor eski paralar. Yıpranmış, yırtılmış kâğıt paralar ne kadar eski olsa da iyi para etmiyor. Delinmiş madeni paralar ise hurdaya çıkıyor.
Paranın değerini bilmediğimizden söz ediyor Mustafa Erkul, insanlara kâğıt paraları cüzdanlarında taşımayı tavsiye ediyor. Ve ekliyor: "Oysa herkes katlayıp, kırıştırıp cebine sıkıştırıyor kâğıt paraları."
Enflasyon yiyip bitiriyor
"Paralar pul oldu" diyor Mustafa Erkul. Eskiden paranın değeri olduğunu, şimdi ise enflasyonun paraları yiyip bitirdiğini söylüyor. En düşük paramız olan 5000 liranın koleksiyonlarda yerini aldığını bildiriyor sonra. Yani yakında bu enflasyonla şu anda kullandığımız kâğıt 500 bin liralar da eski paralar arasına karışacak. Onun zamanında 5 para, 40 para varmış. Osmanlı döneminde ve cumhuriyetin ilk yıllarında kullanılan paralarmış bunlar. "Ama şimdi bir de mark ve dolar çıktı karşımıza" diyor Mustafa Erkul. Mark ve dolar yükseldikçe, faiz arttıkça paranın pul olmaya devam edeceğini de eklemeden geçemiyor. Türk Lirası değerini koruyamadığı için eski Türk paralarının dolar üzerinden alınıp satıldığını bildiren Erkul, koleksiyonculuğun zengin işi olduğunu hatırlatıyor. Mustafa Erkul, eski para koleksiyonuna ilginin az olduğunu da söylüyor. Ama yine de dükkânında müşteri yoğunluğu olmasa da o hep meşgul. Çünkü eski paraları temizlemek her gün tozlarını almak, onları gözü gibi korumak zorunda.
Eski paralar hakkında bilgi istiyoruz Erkul'dan. Eski paraların son 6 padişah dönemi öncesi ve Abdülmecit dönemi sonrası olmak üzere ayrıldığını öğreniyoruz. Buna göre, son 6 padişah dönemi öncesi paralar kayda bağlı. Son 6 padişah dönemi öncesi paraları olanlar bu paraların kaydını Müzeler Genel Müdürlüğü'ne yaptırmak ve teslim etmek zorunda. Abdülmecit dönemi sonrası paralar ise kayda tabi değil. Rahatlıkla alım satımı yapılabiliyor. Eski paraların değerlerinin saptanmasında ve alınıp satılmasında nümüzmatik dernekleri koleksiyonculara yardımcı oluyor. Bu dernekler, zaman zaman eski para müzayedeleri düzenliyor.
Eski paralar eritiliyor
Eski paralarla ilgilenmeyi kendine meslek edinen, bu alanda uzmanlaşan kişiler de var. İstanbul'da yaşayan Güvendik Fişekçioğlu bunlardan biri. Fişekçioğlu, 1971'den bu yana pul ve paralarla ilgileniyor. Osmanlı dönemine ve cumhuriyet dönemine ait kuruş ve liraların günümüzdeki değerlerini bir kitapta toplayan Fişekçioğlu, paranın değerini artıran özellikleri şu şekilde sıralıyor: Piyasada nadir bulunması, az basılmış olması, paranın çil yani darphaneden çıktığı gibi olması ve iyi bir şekilde korunması.
Eski para koleksiyoncularına tavsiyelerde bulunan Fişekçioğlu, hem gümüş, hem altın hem de yabancı ülke paraları gibi bi çok paranın toplanmasıyla eksiksiz bir koleksiyon sağlanamayacağını belirtiyor. Özellikle yabancı ülkelere ait eski para koleksiyonlarında bu ülke paralarının temin edilmesinde sıkıntılar yaşanacağına dikkat çeken Fişekçioğlu, kolaylıkla temin edileceği için Türk parası koleksiyonunu öneriyor. Paranın korunmasının, değeri açısından önemli olduğunu belirten Fişekçioğlu, iyi durumdaki eski paranın daha değerli olduğunu söylüyor. Piyasada çok az miktarda bulunan paraların değerinin 1000 dolara kadar çıktığını, çok miktarda bulunan paraların ise fiyatının düştüğünü belirten Fişekçioğlu, elinde son 6 padişah dönemine ait paralar olan insanların da "Başım belaya girer" korkusuyla bu paraları erittiğini bildiriyor. Bu nedenle de tarihi paraların yok olup gittiğine dikkat çekiyor. Günümüz parası pul olurken eski paralar kıymete biniyor. Eski para koleksiyonu yapmak ise artık zor olmasa gerek. Çünkü, her gün artan enflasyonla şu anda kullandığımız 5000 liralar, 50 bin liralar yakın zamanda 'eski para' sınıfına girecek gibi gözüküyor.
YAZARLAR
Mustafa Yalçıner
İsrail-İran güç gösterisi nereye varacak?
Nuray Sancar
Vatan millet ıstakoz
Bülent Falakaoğlu
Istakozun faturası!
Ahmet Yaşaroğlu
Çocuklar ve gençler kime emanet?
Adnan Gümüş
Köy Enstitüsü farkı, şehre ve geleneğe uymazlığı: Hümanist, yararcı, bütüncül köy rehberi
Yücel Özdemir
AB, İran’a karşı Türkiye’ye rol verme peşinde
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
