Eğitimde sınıfsal bölünme derinleşti

DOSYA: AKP'nin 13 yılı

Prof. Dr. Nejla Kurul*

Öğrencilere sunulmuş olan, (1) özel liseler, (2) ayrıcalıklı devlet liseleri ile (3) meslek ve dini liseler, sınıfsal olarak toplumsal eşitsizliklerin yeniden üretilmesine daha da elverişli duruma getirilmiştir. Toplumun farklı katmanlarının karşılaştığı mekânlar olan okullar, hastaneler, konutlar, kentlerdeki sınıfsal ve mekânsal ayrışmaya koşut biçimde, toplumsal ayrışmaya daha çok hizmet edecek nitelikte dönüştürülmüşlerdir. Bugün ilkokullar ve ortaokullar arasındaki ayrışma da benzer dinamiklerle ortaya çıkmaktadır.
Finansmanı vergilerle sağlanmaktan ısrarla kaçınılan, okul öncesi eğitim en çok ticarileştirilen ve dinselleşmeye de açılan bir düzeydir. Resmi okullarda ana sınıfları, ilkokullara para sağlayan temel kaynaklardan biri olmuştur.

AYRICALIKLI-VAROŞ AYRIMI

İlkokullar, bütçe kısıntıları nedeniyle, okul içinde yaratılan gelir kaynakları nedeniyle sınıfsal olarak bir hayli ayrışmış durumdadır. Velileri yoksul olan okullar ‘varoş ilkokulları’ ile veli profili görece varsıl olan okullar ise ‘ayrıcalıklı ilkokullar’ olarak ayrışmış durumdadır. Ayrışma ile sonuçlanan bu eğilim ortaokullar ve liseler için de geçerlidir. Yurttaşlar arasında eşitlik ve adaletin sağlandığı bir mekân olmaktan ziyade eğitimin, toplumsal eşitsizliklerin yeniden üretildiği bir alan olma özelliği giderek güçlendirilmektedir.
Okullarda çok çeşitli adlar altında para toplanmakta ya da okul-aile birlikleri yoluyla gelir yaratılmaktadır. Okul-aile işbirliği, para alışverişine dönüşmüştür. Okullar yıllık geliri 250 bin TL’nin üzerinde olan ‘ayrıcalıklı okullar’la yıllık geliri güç bela 10 bin TL olan ‘varoş okulları’ aynı MEB’in okullarıdır. İlkokullar “Piyasa İslamı”nın etkilerine açılmış; okullardan dini sivil toplum kuruluşları ve yayınevleri yoluyla ciddi gelir toplanmaktadır.

KAYNAK ÖZEL OKULLARA

Kent ve kır yoksullarının yaşadığı bölgelerde okullar, kalabalık sınıflar, kötü fiziksel koşullar, okuldan kaçmaya hazır genç öğretmenler, ders ücretli öğretmenler, kütüphanesi, çok amaçlı salonları, spor tesisleri olmayan düşük nitelikli okullar olarak tanımlanmaktadır. Bu okullar, çocuklara umut ve esin kaynağı olamazken MEB, eğitimde özelleştirmeleri teşvik etmek üzere özel okullara eğitim desteği vermektedir.
Özel okullarda eğitim desteği, öğrenci başına okul öncesi öğrencileri için 2 bin 500 TL, ilkokul öğrencileri için 3 bin TL, ortaokul öğrencileri için 3 bin 500 TL, ortaöğretim öğrencileri için 3 bin 500 TL, temel lise öğrencileri için 3 bin TL, kaynağı özel okul sermayesine aktarmak demektir. Bu teşvik, orta sınıfların devlet okullarını terk etmesine de yol açmaktadır.

ÜNİVERSİTELER ŞİRKET GİBİ

Eğitimin ticarileşmesi ve özelleştirilmesi uygulamaları, üniversiteleri de derinden etkilemektedir. 2013 yılında 175 olan üniversite sayısı içinde vakıf üniversitelerin sayısı (71) neredeyse devlet üniversitesinin sayısına (104) yaklaşmıştır. Vakıf üniversitelerinde artan öğrenim harçları ve ek gelir kaynakları yaratma girişimleri, tüketici mahkemelerinde incelenmeye değer dava konusu haline gelmiştir. Hem vakıf hem de devlet üniversitelerinde kapalı ekonominin yaratıldığı kampus mekânları, “piyasa” faaliyetlerine açık hale getirilmiştir. Üniversite sanayi işbirlikleri çerçevesinde tekno-parklar, paralı sürekli eğitim programları, sertifikalar, yüz binlerce üniversiteli işsize rağmen açılan öğretmenlik sertifikası programları, ikinci öğretim ve yaz okulları ile üniversiteler “şirket” gibi işletilmeye başlanmıştır.
Aynı üniversiteler, toplumun en derin sorunları karşısında üç maymunu oynamaktadır. Yoksulluk, yolsuzluk ve yasaklar; özgürlüklerin her geçen gün kısıtlanması; Soma ve Ermenek’te işçilerin ölümüne bile bile göz yumulması; kadın cinayetleri ve nükleer santraller karşısında üniversiteler derin sessizliğe gömülmektedir.

*Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi