Obama kadınlara niye göz kırptı?

Hazırlayan: Özge KURU

Anne, hem yeni işgücü üretmek için üremeli hem de bu süreçte ekonomiye zarar ettirmemelidir. Bu nedenle doğum izni dünya ekonomisinin gözde konularındandır. ABD’de bu konudaki gelişmeler ve sonrasındaki tartışmalar, söylenenden fazlasını anlamak, sunulandan fazlasını talep etmek gerektiğini gösteriyor. Bizdeki ‘Aile Paketi’ tartışmalarında da bunu hatırlamak çalışan kadınların yararına olur sanırız. Başkan Barack Obama, “dünyada ücretli doğum izni olmayan tek gelişmiş ülke biziz” derken ‘ana sütü gibi helal’ bu hakkı sağlayan örneğin Kanada’da anne ve babaların ilk çocukları için 50 hafta, Sırbistan’da 52 hafta, İsveç’te ise 60 günü babanın olmak üzere anne ve babaya 122 haftalık ücretli izin verildiğini biliyordu. ABDli feminist örgütler de Obama’nın bunu anlamasının nasıl olup da 6 yıl aldığını sordular haklı olarak.  

MASALIN ASLI
Bizdeki gazetelerde bile “kadınlara kıyak” olarak sunuluyor kadınlara ücretli doğum izni. Masalın aslı ise şöyle: Obama Kongre’ye ABD’li şirketlerin tüm işçilerine yılda 7 gün ücretli hastalık izni verecek yasanın çıkarılması için çağrı yaptı. Aynı zamanda eyaletlerin ve şehirlerin kendi ücretli aile ve sağlık izni programlarını geliştirilebilmeleri için Kongre’nin 2.2 milyar dolar bütçe ayırmasını istiyor. Ücretli doğum izni mi? Obama ayrıca “hükümet çalışanları” için doğum ya da evlat edinme durumunda 6 haftalık ücretli izin verilmesi için harekete geçti. İşte masal burada sona eriyor. Hükümet çalışanları için “iyi” haber, ancak devamı yok. ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre federal, devlet ve yerel yönetimler ülke çapında 22.2 milyon çalışanı istihdam ediyor. Yani kayıtsızlar hariç 132.7 milyon işgücünün yüzde 16.7’si. Hükümet çalışanlarının da yalnızca yüzde 3’nün 30 yaş altı olduğu düşünüldüğünde 6 hafta ile dünya standartlarının zaten çok gerisinde kalan bu yasa teklifinin aynı zamanda çok dar bir kesime hitap ettiği de görülüyor. 

ÖZEL SEKTÖRDE DEĞİŞİM?
Peki diğer çalışan anne babalar için bu çıkışın anlamı ne? Center for American Progress adlı şirketin araştırmasına göre “ABD’de işçilerin yalnızca yüzde 12’sine patronları tarafından ücretli doğum izni veriliyor”. Yani özel sektörde bu tamamen patronun insafına bırakılmış durumda. Buna ise kökeniniz, yarı zamanlı ya da tam zamanlı çalışıyor olmanız, iş yerinde çalışma süreniz gibi çok farklı faktörler dahil. Kabul edilmesi durumunda yeni yasa da bu durumun devam etmesi anlamına geliyor. Hiçbir anlamı yok kısacası. 

ATILACAK ÇOK ADIM VAR
Buna rağmen ABD’de bir sevinç hatta zafer havası da yok değil. Mesela ülkede çalışan kadın haklarını savunan sivil toplum örgütlerinden 9to5 (9’dan 5’e) bunu tarihi bir açıklama olarak görüyor. Geçtiğimiz yaz Beyaz Saray’da yapılan ilk Çalışan Aileler Zirvesi’ne katılan 9to5 gibi yıllardır ücretli doğum iznini dillendiren başka feminist örgütler de bu hakkın yasalaşıyor olmasının önemli bir başlangıç olduğu görüşünde. Mevcut durum o kadar can yakıcı. Ülkede izinler eyaletlerin kendi yasalarına göre değişiyor. Üç yerleşim (California, New Jersey ve Rhode Island) hariç ülkede yalnızca devlete ait kurumlarda çalışanlar için 12 haftalık doğum izni var. O da ücretsiz. Yani eğer Amerikan hükümeti tarafından işe alınarak kabaca yüzde 20’nin arasına girecek kadar şanslı olabildiyseniz, faturalarınızı ödemek ya da yeni doğan bebeğinizin yanında kalmak arasında bir seçim yapma ‘şansına’ da nail olmuşsunuz demektir. 
ABD, çocuk ve aile politikalarında yüzyılın dışında kalıyor denebilir. Çocuk bakım sistemi ihtiyacı karşılamaktan öyle uzak ki kreşten önce çocuk bakımı için seçenek yok gibi. Var olan bakım hizmetinin maliyeti de yüksek. Son 25 yılda iki katına çıkmış. Özel sektörde çocuk bakım ödeneği veren işyerinin oranı ise yalnızca yüzde 10. Bu adımın yetmeyeceğini belirtenler de seslerini yükseltiyor. Make it Work kampanya grubundan Vivien Labaton ve Tracy Sturdivant, ailelere yardım etmek için Başkan’ın bir an önce eşit ücret ve erişilebilir çocuk bakımı için de kolları sıvaması gerektiğini söylüyor. Zira doğum izninden sonra çocuğu büyütmek için ailelerin ihtiyaçları artarak devam ediyor. 

ANNE OLMAK İÇİN HASTA MI OLMAK GEREKİYOR?
Tartışmalar arasında dikkat çekici başka bir nokta da Obama’nın önce annelik izni diye başlayıp sonraki açıklamalarında aile iznine dönüşen tanımlamada gizli. Çocuk bakımının yalnızca kadına yüklenen bir iş olarak görülmesini istemeyenler annelik izni olarak yasalaşmasını eleştiriyor. Öte yandan, ücretli doğum izni verilmeyen işçiler için hastalık izninin doğum sonrasında kullanılabileceğinin önerilmesi de “anne olmak için hasta mı olmak gerekiyor” eleştirisiyle karşılanıyor. LGBTI bireylerin de annelik izni olarak sunulan yasa kapsamında düşünülmemiş olması eleştirilerin arasında yer alıyor.