08 Ocak 2015 04:02

El birliğiyle yeniden inşa ediyorlar

Ukrayna'da savaşın en şiddetli muharebelerinin yaşandığı Şaxtyorsk ve İlovaysk şehirlerindeki maddi hasarın fotoğrafını çekerek, farklı sosyal örgüt ve kurumların temsilci ve yetkilileriyle görüştük.

Paylaş

DONBASS’TA SAVAŞIN İZLERİ: ILOVAYSK
Hazırlayan: Okay DEPREM

SUNU: ABD ve AB’nin Rusya Federasyonu’na ve dolaylı olarak Donetsk Halk Cumhuriyeti (7 Nisan 2014’te Ukrayna’dan bağımsızlığını ilan etti) ile Lugansk Halk Cumhuriyeti (12 Mayısta Ukrayna’dan bağımsızlığını ilan etti) yönetimlerine yaptığı siyasi baskı ve ekonomik yaptırım sinyalleri karşısında; 5 Eylül 2014 tarihinde taraflar arasında ‘Minsk Barış Antlaşması’ imzalandı. Her ne kadar bu mutabakattan sonra Donbass Bölgesi’nde (Donbass: Lugansk ve Donetsk eyaletlerinin tarihsel, coğrafi ve bölgesel ortak ismi) çatışmalar farklı noktalarda sürmüş olsa da savaşın esas yıkım ve tahribatı yaz aylarında gerçekleşti. 

Eylül ayından itibaren ortalık nispeten sakinleşmeye başladı ve bu sayede özerk yönetimler yaralarını hızla sarmaya başladılar. 
Bu dönemde Türkiye kamuoyuna pek fazla yansımayan Donetsk vilayetinde savaşın ardında bıraktığı yıkım manzaraları ile ortaya çıkan sosyal ve insani trajediyi, bölgenin 3 önemli kentine giderek yerinde gözlemledik. DNR’in 2. büyük kenti Gorlovka, savaşın en şiddetli muharebelerinin yaşandığı Şaxtyorsk ve İlovaysk şehirlerindeki maddi hasarın fotoğrafını çekerek, farklı sosyal örgüt ve kurumların temsilci ve yetkilileriyle görüştük.


Donetsk’in doğusunda, kente yaklaşık bir saat mesafede bulunan Khartsızsk şehrine gitmek üzere yola çıkıyorum. Yarım milyon nüfuslu komşu sanayi kenti Makeyevka’yı geride bıraktıktan sonra Khartsızsk Otogarı’nda iniyorum. Kent Sovyeti (konseyi) yöneticilerinden Dmitriy ve beraberinde bir yerel gazeteci ile arabaya biniyoruz. Yaklaşık 10-15 kilometre mesafede yer alan Ilovaysk şehrine doğru yola koyuluyoruz. 
Bu ufak şehrin özelliği, yaz sonlarına doğru bölgede şiddetlenen çatışmaların yaşandığı belli başlı yerleşim birimlerinden birisi olması. Nüfusu savaştan önce sadece 16 bin olan, bu anlamda da büyük bir kasabayı andıran Ilovaysk, Ukrayna Ordusu tarafından ağustos ayının ilk haftasında işgal edilmeye başlanmış ve aynı ayın sonlarına kadar 3.5 hafta boyunca Ulusal Muhafızlar (Ukrayna) ile kenti savunmakta olan Donetsk Halk Cumhuriyeti (DNR) milisleri arasındaki çatışma bizzat kent içinde cereyan etmişti. 
Okullardan, kreşlere; kütüphaneden, hastaneye, tren garından sivillerin yaşadığı binalara kadar sayısız yapı ya tamamen yıkılmış ya da çok büyük hasara uğramıştı. Yine onlarca kişinin öldüğü, yüzlercesinin yaralandığı ve binlercesinin de yerleşim mahallini terk ettiği İlovaysk’ta (Şu ana değin bunların önemli bir kısmı geri dönmüş durumda) çoktan bastıran erken kış soğuklarında sokaktaki halkın çoğu görüş vermekten kaçınıyor. 


‘Öğrenciler artık eskisi gibi değiller’

ÇATIŞMALARDA ciddi zarar gören kurumların yöneticilerinin görüşlerine başvuruyoruz. Kasaba yönetiminden İgor, bize rehberlik ediyor. İlk olarak, Ukrayna ordusu tarafından çok yoğun ateş altında tutulan 13 No’lu İlköğretim Okulunu (Eski SSCB’de okulların isimleri olmaz onun yerine her birine numara verilirdi) ziyaret ediyoruz. Okulun Müdiresi Tatyana Nikolayevna Şilova sorularımızı yanıtlıyor: 

Çatışmalar hangi tarihlerde okulunuza sıçradı? 
Çarpışmalar ağustos boyunca devam etti. Okulumuzu etkilemesi ayın ortalarını buldu. 31 Ağustos itibariyle ise halk milisleri kentimizi Ukrayna birliklerinin elinden kurtardı. Çarpışmalar boyunca hemen ilerimizdeki demir yolları, her iki taraf arasındaki doğal sınırdı. 

Okulunuz ne ölçüde zarar gördü peki? 
Ukrayna birlikleri okulun bulunduğu bölgeyi düzenli olarak ateş altına almışlardı. Bomba, top ve kurşunlar direkt sınıflara isabet etti. Mobilyalar ve eşyalar yandı. Okul binası çok ama çok ağır hasar gördü. Çatı tamamen çöktü. Cam ve çerçevelerin tamamına yakını tuzla buz oldu. Tadilatlar hâlâ devam ediyor, yenileri takılıyor. Ortak alanlara ve merdivenlere bakan birçok duvar yıkıldı. Daha düne kadar büyük top mermileri duruyordu okulun belli noktalarında. Kalorifer tesisatı büyük ölçüde tahrip oldu. Yanı başımızda yıkılan demir yolu üst geçidi de onarılıyor şu günlerde.   

Yarı yıl tatili olmasına karşın söz konusu günlerde okulda bulunan herhangi biri var mıydı, ölen veya yaralanan? 
Şansımıza herhangi bir kaybımız olmadı. Okulun bekçisi, yer altında bulunan sığınakta saklandı. Hatta civardaki evlerden insanlar da gelip bir süre burada gizlendiler. 

Okulların normalde eylülün 1’inde açıldığını biliyoruz. Bu sene tam olarak ne zaman ve hangi koşullarda başlayabildiniz öğretime? 
Eylül ayı boyunca belli değildi okulun genel olarak yeniden açılıp açılmayacağı. Ancak hepimiz el ele verdik; veliler ve bizler de çalışmalara katılmak üzere okulu tadil etmeye soyunduk. Bu süreçte bazı özel firmalar ve bilhassa Donetsk Basketbol Kulübü bizlere büyük ölçekte maddi yardımda bulundular. 6 Ekim tarihinde nihayet ders başı yapabildik. 20 Ekim’de de ısıtma tesisatı çalışmaya başladı. Bu arada halen 2 sınıfımız hasarlı olarak tamirat bekliyor. Herhalde geri kalan ufak tefek onarımların da bitmesi için gelecek yazı beklemek gerekecek. 

Okulun eski öğrenci ve öğretim kadrosunda bir değişiklik var mı peki? 
Öğrenciler büyük ölçüde geri döndü. Geçen öğrenim döneminde toplam 411 çocuk varken şimdi bu sayı 370. Gidenler şu anda Rusya’da ve Ukrayna’nın farklı bölgelerindeler. Ve geri gelmeye de devam ediyorlar. Öğretmenlerden ise giden 4 kişi haricinde hepsi burada. 

Peki öğrencilerin psikolojik durumları ne durumda genel olarak? 
Şüphesiz öğrenciler artık eskisi gibi değiller. Olayları farklı değerlendiriyorlar, değer sistemleri değişti açıkçası. Hatta öğretmenleri bile aynı şekilde. Çok sayıda yavrumuz, savaş sırasında ebeveynleri ile birlikte okulun sığınağında kalmıştı bir süreliğine.  Bir veli ve öğrencimiz ile bir öğretmenimiz yaşamlarını yitirdi. Pek çok insan evlerini kaybetti savaşta. 

Okulunuzda yemekhane var gördüğümüz kadarıyla? Yeteri kadar gıda stokunuz var mı ve çocuklar yeterince beslenebiliyorlar mı? 
Haftada iki kez tüm öğrencilerimizi ücretsiz olarak besliyoruz. Gıda, Rusya’dan gelen insani yardımlar kapsamında temin ediliyor ve şimdilik yeterli geliyor. Anne veya babaları, milis olarak yaşamını yitiren yetimlere ise her gün ücretsiz yemek veriyoruz.    

Okulunuz tarihi, eski bir kuruma benziyor...
Evet, okulumuz oldukça eski bir öğrenim kurumudur. Devrimden hemen sonra 1922 yılında kurulmuştur. Eskiden askeri okuldu. 90 yılı aşkın tarihi boyunca bünyesinden çok sayıda bilim insanı ve Sovyetler Birliği kahramanı çıkartmıştır. 


KREŞ ÜCRETİ 1 LİRA
ILOVAYASK’ta diğer 2 okuldan, 12 No’lu ilköğretim Okulu da onarıldıktan sonra ekim ayı içerisinde ders başı yaparken, 14 No’lu ilköğretim okulu ise halen kullanılamaz durumda ve bu sezona yetiştirilmesinin mümkün olmadığı belirtiliyor. Bir sonraki durağımız İlovaysk’ın 3 anaokulundan en büyüğü olan Teremok. Burada da Kurumun Müdiresi Nina İvanovna Konovalova sorularımızı yanıtlıyor. 

Çocukların sağlık ve beslenme durumları nedir?  
Genelde iyi. Kreşimiz ücretsiz. Sadece çocukların beslenme masrafları için anne ve babalarından çocuk başına 10 Grivna alıyorduk. Ancak şimdi Rusya Federasyonu’ndan gelen gıda yardımları sayesinde bu ücreti de 7 Grivna’ya (1 TL) indirdik. Çünkü malum kimsede şu zamanda para yok. Maaşlar uzun süredir ödenmiyor. Yine bütün bankalar kapalı durumda. Yani para çekmek, almak da mümkün değil.

Savaş patlak vermeden evvel kreşinizde ne kadar çocuk mevcudunuz vardı ve şu andaki sayı nedir? 
Tam olarak 213 çocuk vardı. Şu anda ise yalnızda 166 çocuk gelmekte. Geri kalanlar da yavaş yavaş dönmeye başladılar. Aynı anda gelen çocuk sayısı ise 90 kadar. 

Ne tür sorunlarınız var şu süreçte? 
Temizlik personeli meselesi var. Önceden veliler az çok ücretlerine katkı sağlıyorlardı. Artık onlarda da fazla para kalmadı. Ne olursa olsun hijyen çok önemli, ne de olsa bunlar ufak çocuklar. Yine de her şeye rağmen henüz yetmese de veliler bir şekilde yardımcı olmaya gayret ediyorlar. 
Personel olarak bizler Eylülün 1’inden itibaren görev başındaydık. Ancak çocukları 1 Ekim’den itibaren kabul etmeye başladık. 

Kreşiniz savaştan ne ölçüde etkilendi?
Çok ciddi şekilde etkilendi. Çatı ve duvarları delen bomba top ve mermilerin yarattığı tahribat. Şu ana kadar onarım işleri ise büyük ölçüde sona erdi

KÜTÜPHANEYİ ‘SAVAŞ ESİRLERİ’ TAMİR EDİYOR
ŞEHRİN yegane kütüphanesi ile Çocuk Sanat ve Müzik Okuluna ev sahipliği yapan resmi devlet binasında bizleri İlovaysk Belediye Kütüphanesi Müdiresi Yelena İvanovna Kıriknik karşılıyor, “Savaş çıkmadan önce kütüphaneye kayıtlı 5 bin kişi vardı. Müzik okuluna gelen çocuk sayısı ise 180 civarındaydı. Neredeyse hepsi dönmüş durumda. 150-160 kadarı. Yani hem çocuklarımız hem de okurlarımız” diyor. 
Oldukça hasarlı binada yaşananları anlatıyor: “Ukrayna ordusu kentten çekilirken son kez ağır bombardımana tabi tuttuğunda bu yapı da kullanılamaz duruma geldi. Ölen olmadı. 8 Eylül tarihi itibariyle görev yerlerimize döndük. Ateş kesilir kesilmez de eylülün başından itibaren çalışanlar olarak ortalığı temizlemek ve onarmak için gelmeye başladık. Profesyonel tamirat başlayana kadar bizim 11 kişilik personel kadromuz artı 15 kişi de müzikal okuldan, kendi güçlerimizle temizlik ve toparlama işlerini üstlendik. Hatta okurlarımız bile yardımcı oldular bu süreçte”
“Müzik okulu öğrendiğimiz kadarıyla ücretliymiş. Şu süreçte veliler para ödeyebiliyorlar mı?” diye soruyoruz, yanıtlıyor: “Bir süredir onlardan para alınmıyor. Zaten teknik açıdan onların ödeyebilecekleri bir yer de yok şu an için. Bu arada halen ısıtma sistemimiz çalışmıyor ve montlarımızla duruyoruz. “ diyor. Onarım faaliyetlerinde çok sayıda insanın çalışması dikkat çekiyor. Kıriknik, “Onların önemli bir kısmı savaş esiri. Yalnızca burada değil, tüm Donbass’taki tadilat işlerinde çalıştırılıyorlar” diyor.  

ÖNCEKİ HABER

Cizre’de silahlı çatışma

SONRAKİ HABER

Metin Göktepe, katledileli 19 yıl oldu

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...