İstinat duvarı

Melda ONUR*

İstanbul Çekmeköy’de bir toplu konut inşaatında istinat duvarının çökmesi sonucu işçilerin kaldığı iki katlı konteyner devrildi. Alt kattaki konteynerde bulunan işçi hayatını kaybetti. 2 çocuk babası İlhan Karakaş yalnızca 29 yaşındaydı.
Böylece 2014 yılının son günü de dahil olmak üzere her gününe en az bir iş cinayeti yazabiliriz. Cenaze kaldırır gibi olacak ama, “2014’ü nasıl bilirdiniz” sorusu, geçen yıla yakıştı. Bir defada 301 cenaze kaldırılan başka bir yıl hatırlıyorsak, ya depremdir, ya uçak kazası.
2000 TL maaşla inşaatta çalışan işçi İlhan Karakaş hakkında bilgi ararken, televizyonda bir haber spikeri “istinat duvarı çöktü” diyordu. Kulak kesildim, detay öğrenmek için. Ama bu hikaye başkaydı. Bu kez istinat duvarı haberi Eyüp’ten geliyordu. Eyüp Akşemseddin Mahallesi Cihat Sokak’taki Turizm Çalışanları Sitesi’nin istinat duvarının çökmesi sonucu 2 ev de hasar görmüş, içleri toprak dolmuştu.
Diri diri toprağa gömülmekten kurtulan evin sakini Elif Çakmak, TV’deki röportajında hiç de sakin değildi. “Belediyeye dilekçeyle başvuru yaptık. Seçim zamanı gelip duvarı gördüler. Ben 6 ay önce duvarımızın çökeceğini söyleyip başvurdum. Hayati tehlike var, bu duvarın yıkılması gerekiyor diye onaylarını aldık. Ama 6 ayda gittiğimiz bir arpa boyu kadar yol oldu. Ayrılmayacağız, ölürsek sorumlusu Eyüp Belediyesidir” diyordu.
Böylece 2015’in kamuoyuna yansıyan ilk “istinat duvarı çöküş” vakası gerçekleşti.

TOPRAK KAYMASIN DİYE

İstinat duvarı dediğimiz şey “Yüksek bir setin kenarına toprağı tutmak üzere örülen duvar, dayanma duvarı. Toprağın önüne çekilen set. Yol veya herhangi bir yapıyı dış etkenlerden korumak amacıyla yapılan duvar” oluyor. Yani koruyucu özelliğe sahip; ama Google’a “istinat duvarı çöktü” yazın; hemen her güne bir vaka görürsünüz. Eğer ölüm falan yoksa pek haberdar olunmaz.
Mesela 31 Aralık günü Kocaeli’nin Başiskele ilçesinde Barbaros Mahallesi, Yunus Emre Caddesi Köşem Sokağı’nda yapımı devam eden bir inşaatın 10 metre yüksekliğindeki istinat duvarı, inşaatın aşağısında bulunan Tuna apartmanının girişine büyük bir gürültüyle çöktü. Apartman sakinleri korku içerisinde kendilerini dışarıya attı. Apartman sakini Murat Sürer oturdukları apartmanın 1 yıl önce yapıldığını belirterek, “Oturduğumuz binanın müteahhidi binanın yanında inşaat olduğu için istinat duvarı yaptı. Ancak üstümüzde bulunan inşaat halindeki apartmanın bahçesini düzenlemek için istinat duvarının üzerine 1 metre duvar dikildi. Önceki istinat duvarının üzerine yük bindi. Müteahhidi uyarmamıza rağmen bize kulak asmadı” dedi. Böylece dubleks hale getirilmiş istinat duvarı yağmur ve kara dayanamayıp çökmüştü.

DUVAR ÇÖKERTEN KIŞ

Marmara Bölgesini etkisi altına alan soğuk ve yağışlı hava hayatı olumsuz yönde etkilerken, istinat duvarını da olumsuz etkiledi. Kışın şiddetine dayanamayan istinat duvarları yurdun her yerinde çömeye başladı. 31 Aralık günü Turgutlu-Manisa yolu kavşağında bulunan bir tuğla fabrikasının istinat duvarı çöktü. Çökme sonrası Turgutlu istikametine doğru yolun yarısı kapandı. Neyse ki çökme esnasında seyir halinde bir araç yoktu. Herkes derin bir nefes aldı. Aynı gün Sultangazi’de ana cadde üzerindeki bir arsayı çevreleyen istinat duvarı şiddetli fırtına nedeniyle yıkıldı. Duvarın altında kalan 4 otomobil ağır hasar gördü.
30 Aralık günü Bursa’nın Yıldırım ilçesi Bağlaraltı Mahallesi A303 sokakta bulanan Anakent Sitesi’nin 5 metre yükseklikteki taşla örülü istinat duvarı saat 06.00 sıralarında çöktü. Duvarın kenarına park eden 6 otomobil ile 2 minibüs zarar gördü. Site yöneticisi Muhlis Batmaz, belediyeye muhtarlık kanalıyla bilgi verdiklerini söyleyerek “İstinat duvarının içinden su sızıyordu. Haber verince gelip baktılar, çukurlara bir-iki kürek harç atıp gittiler. Tekrar muhtara gittim, gelen suların istinat duvarının altına gittiğini söyledim, uyarımıza rağmen bir daha kimse ilgilenmedi. 8 aracımız hasar gördü” dedi. Daha önce, 26 Ekim’de Anamur’a bağlı Ören Beldesi’nde TOKİ tarafından yapılan 560 konutluk sitenin istinat duvarı yağmurun ardından yıkılmış, altında kalan 13 aracı hurdaya çevirmişti.

ENKAZ ALTINDA MEZARLAR

14 Aralık günü Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde Deniz Evler Sitesi üstünde bulunan istinat duvarı akşam saat 18.30 civarı büyük bir gürültüyle evlerin üzerine çöktü. Duvarın çökmesi sırasında evlerinde bulunan site sakinleri deprem olduğunu sanarak kendilerini sokağa attı. Olayda şans eseri ölen ya da yaralanan olmadı ama bazı evlerde maddi hasar meydana geldi. Site sakinlerinden Ferat Aydoğdu istinat duvarının göz göre göre çöktüğünü belirterek şöyle dedi: “İmza topladık belediyeye müracaat ettik, bu duvarın sağlıklı olmadığını yıkılacağını söyledik. Duvar sitenin üst kısmındaki bloklar sebebiyle yüseltilmişti. Sonunda çöktü”
1 Aralık günü Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde etkili yağış nedeniyle çöken istinat duvarı bu kez 20 mezara zarar verdi. Bağlık Mahallesi Hatip Sokağı’ndaki Ereğli Belediyesi Şehir Mezarlığı’nın etrafında bulunan duvar, yağışın etkisiyle çökünce Ereğli Belediyesine enkaz altında kalan mezarların sahiplerine acı haberi vermek düştü.

YİNE KOCAELİ

Bu satırlar kaleme alınırken, yani 2 Ocak günü yeni istinat duvarı çökme haberleri düştü ajanslara. Kocaeli Gazetesi 2 Ocak tarihli haberi şöyle verdi: “İzmit’te çöken istinat duvarlarına bir yenisi daha eklendi. Son olarak Turgut Mahallesi Hacı Bayram Veli Sokak üzerinde bulunan ve elektrik ve aydınlatma direklerinin bulunduğu istinat duvarı, yoğun kar yağışına dayanamayarak çöktü. Sesleri duyan vatandaşlar panikle evlerinden çıkarken durumu belediye yetkililerine haber verdi. Sokak sakinlerinden Suat Aytaç belediyeye duvar yıkılmadan önce de giderek şikayette bulunduklarını ancak yetkililerin soruna kulak tıkadıklarını ve görmezden geldiklerini söyledi. Her an bir evin ya da vatandaşın üzerine düşme tehlikesi bulunan elektrik direği ve altındaki istinat duvarının ne zaman tamir edileceği ise belli değil.
İstinat duvarı üzerinde aydınlatma direğinin ne işi var sorusu akıllara takılmıyor değil. Aslında bir sürü soru geliyor akla, Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris Güllüce’nin yanıtlaması için. Mesela
1- İmar Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre istinat duvarları için yapı ruhsatı gerekiyor. Türkiye’de istinat duvarlarının ne kadarı yapı ruhsatına sahip?
2- İstinat duvarlarını belediyelerin ve valiliklerin denetlemesi gerekiyor. Belediye ve valiliklerin bu denetimi yapıp yapmadıklarını denetleyecek olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ne yapıyor?

ERMENEK’TE DE ÇÖKTÜ

Aslında Türkiye’de istinat duvarlarının yüzde yüzünün kaçak olduğu biliniyor. İstinat duvarı dediğimiz şey, inşaat sektörünün merdiven altı üretimine tekabül ediyor. Ruhsat yok, iş güvenliği yok, malzeme yok... Ermenek’te 10 işçiyi arama çalışmaları sürerken istinat duvarı çökmüştü madende. Duvar çökünce bir süre elektrik kesilmiş arama çalışmaları durmuştu.
Şimdi bana “2014’ü nasıl bilirdiniz” diye sorarsanız “istinat duvarı gibi” diyeceğim.

*CHP İstanbul Milletvekili