Vardiya zammı sözleşmede belirlenirse ödenir

SORU: Merhaba, ben size iki konu hakkında danışmak istiyorum. Birincisi şu: Bizler, vardiya şeklinde çalışan özel güvenlik görevlileriyiz. Bize vardiya tazminatı hakkı doğuyor mu? Diğer bir sorum çalıştığımız fabrika ağır sanayi olarak geçiyor ama biz sadece asgari ücret ve 100 TL ek para alıyoruz. Aslında maaşımız ne kadar olmalıdır?

CEVAP: Sadece vardiyalı çalışıyor olmanız size vardiya tazminatı adı altında bir ödeme yapılmasını gerektiren bir durum değildir maalesef. Böyle bir ödeme için tarafınızla yapılan bireysel iş sözleşmesinde veya varsa toplu iş sözleşmesinde bu durumun belirtilmesi gerekmektedir. Ancak, vardiya tazminatı değil de vardiya zammı olarak geçen uygulama ise, postalar halinde gece gündüz çalışılan yerlerde var olan bir uygulamadır. Gece çalışması, faaliyetin günün yirmi dört saatinde kesintisiz sürdürülmek zorunda kalındığı ve günlük çalışmanın vardiya adı altında ayrı işçi grupları tarafından gündüz ve gece döneminde çalışarak yapıldığı işyerlerinde söz konusudur. Periyodik olarak düzenlenen gece ve gündüz çalışmaları, vardiya sistemi gereğince dönüşümlü olarak yapılır. Vardiya ile değişen çalışma saatleri arasında 11 saatlik kesintisiz bir ara dinlenme olmadan çalışma yaptırılamaz.

Bu değişimler sırasında çalışanların sosyal hayatını engellememek ve oluşturacağı psikolojik etkilerin en aza indirilmesi amacıyla, aynı nitelikteki vardiyaların üst üste gelmemesi öngörülmüştür. Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir. Bu tarz çalışmayla ilgili düzenlemeler, 25426 Sayılı Resmi Gazete’de 07.04.2004 tarihinde yayımlanan, Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te belirlenmiştir.

İlgili yönetmeliğe göre; İşveren, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. İşveren ilan ettikleri, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeleri ve bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. Her bir işçi postasının çalışma süresi, günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.

Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7.5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz. Yargıtay, kararlarında da vardiya primi alacağının sözleşmede belirlenmesi koşulu ile alınabileceğini belirtmektedir. “İşyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinin 35/A maddesinde, işyerinde üç vardiya çalışan işçilere vardiyalı çalıştıkları günlere ait çıplak ücretlerinin yüzde 30 zamlı olarak ödeneceği hükme bağlanmıştır. Vardiya primi toplu iş sözleşmesi ile öngörülen bir hak olup koşulları da sözleşmede belirlenmiştir.

Yargıtay 9.HD. 2013/494 E. 2013/4244 K. 05.02.2013. Eğer şartları varsa, fazla çalışma ücreti alacağı için talepte bulunabilirsiniz. İkinci sorunuza gelince ücret de karşılıklı tarafların anlaşması ile belirleyecekleri bir bedeldir. Asgari ücret de, yasal tanımında, İş sözleşmesi ile çalışan ve bu kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırı olarak belirlenen rakam olarak tanımlanmıştır. Maaşınızın ne kadar olması gerektiği ise, sizin işverenle yapacağınız anlaşmaya, kıdeminize, iş tecrübenize, mesleki durumunuza göre belirlenmektedir.