2014’te edebiyat

Biten bir yılı ekonomik, siyasal, toplumsal özellikleriyle özetlerken, sanatsal yanı da unutulmamalı. Özellikle yaşananların sanata nasıl yansıdığı değerlendirilmeli. Bir ülkenin sanat tarihi ancak bu kısa özetlemelerle “net biçimde” görülebilir. Elbet bu tür değerlendirmeler sanat dergilerinin işi. Bu yıl 10. yılı tamamlayan Mühür Dergisi 2014 yılının dergilerinde şiir yayımlayanlar arasından  99 şair seçmiş. Bir şairden de daha önce yayımlanmamış bir şiir daha isteyerek şiir sayısını 100’e tamamlamış. Seçkinin tam adı: Şair Dağın Doruğunda, 99 Şair, 100 Şiir. 

Önce Türkiye’nin dergiciliğe hiç de özendirmeyen koşullarında 10 yılı tamamlayan Mühür’ü (ve elbet yöneticilerini) kutluyorum. Sonra 2014 değerlendirmesini yapan Baki Ayhan T’nin 2014 yılı şiir değerlendirmesinde geniş bir zaman dilimi ve  bütün edebiyat dallarını 

(Sinemayı da gözden kaçırmadan) durumlarıyla değerlendirme perspektifine alışının bakış genişliğini destekleyişini ... 

Mühür’ün seçkisindeki  en yaşlı şair 1934 doğumlu Mehmet Sadık Kırımlı, en genç şair ise 1996 doğumlu Bensu Bulut. 

Bâki Ayhan T, günümüzü doğru değerlendirmek için “kırılma noktası” olarak adlandırılabilecek 2001 yılını irdelemek gereği üstünde duruyor : “Dünya 2001’den bu yana , XIX. Yüzyıl ile XX. Yüzyıl aralığına doğru dönüyor. Hatta belki biraz daha geriye! Evet dünya artık geriye doğru dönüyor! 

Bundan ne mi anlamalıyız? 

Benim anladığım şu: Öyle ya da böyle son 70-80 yılın kültürel yaklaşımını ezici bir güçle belirleyen, fakat kendine özgü bir kimliği olmadığı için kendine özgü bir adı da olmayan, kabaca “modernizm sonrası” diye tanımlanabilecek ve bu nedenle de yaygın kavramla “postmodern” diye adlandırılan dönemin sonuna geldik. Bir “premodern” vardı, sonra “modern” vardı, şimdi de artık sonuna geldiğimiz bir “postmodern” var. Çok yakın bir gelecekte “vardı” diyeceğimiz “postmodern”! 

1990’lı , bilhassa 2000’li yıllarda postmodern zihniyet, kültür hayatımızın hemen her alanında etkili oldu. Roman ve öyküde eleştirmenler ve yayınevleri denebilir ki sadece bu yaklaşıma hayat hakkı tanıdı. Polisiye, tuhaf hikayeler, gizemli ama sonuçsuz arayışlar, belirsizlik, tarihin karanlık noktalarında kalem oynatma ya da tarihin aydınlık noktalarını karartma, özel hayatları gözemenin dayanılmaz cazibesi  edebiyata derinlemesine sızdı. Evet, iyi polisiye iyi edebiyattır; ancak “iyi”lik burada temel şarttır. Bana son 30 yılda Türk edebiyatında Poe’nun sadece “Kuyu ve Sarkaç” veya “Kara Kedi” hikayesi ayarında tek bir polisiye yapıt gösterenin önünde yerlere kadar eğileceğim! Romana bir komiser, 4-5 polis, 8-10 kaçma kovalama sahnesi, 15-20 pornografik sayfa koymakla iyi polisiye yazacağını sananlar ancak kendilerini aldatıyorlar. Tarihi bir talan alanı olarak görenlerde de durum farklı değil. Romana bir padişah, bir hanım sultan, birkaç Mevlevi, 3-5 cariye veya odalık, 20 sayfalık saray tasviri koymakla tarihsel roman yazdığını sananlar  Feridun Fazıl Tülbentçi’den de geri bir yaklaşım içindeler de farkında değiller. Bu sığlıkların uzağında kalıp insanda derinleşme çabası göstererek Türkçenin namusunu kurtaran birkaç iyi romancıya teşekkür borçluyuz. Edebiyattaki yaygın popülist romancılık eğilimi paralelinde akademik/eleştirel inceleme alanlarında da “metinlerarasılık, üstkurmaca, yapıbozum” vs. yaygın kuramlar halini aldı. “Alımlama estetiği” denen ve okurun zevkini , anlayış kapasitesini ön plana alan eğilim ise Türkiye’de tamamen satışa ve tanıtıma yönelik bir zihniyetle uygulandığından olaya tüy dikti!” 
Bâki Ayhan T, günümüz sanatıyla birlikte bütün değer dizgemizi özetliyor: “Okur bir şeyi beğeniyor ve satın alıyorsa o şey değerlidir, yoksa değersizdir (...) Baskı sayısı romanın, romancının adlarının veya romanın içeriğinin, anlatımının önündedir.” 

Günümüzü şiirle birlikte özetleyen bir sayı olmuş Mühür’ün ocak-şubat 2015 sayısı.
İlişki kurmak için: muhur_siir@hotmail.com 
muhur_siir@yahoo.com