Validebağ’da ne yapılmak isteniyor?

C. Sami YILMAZTÜRK*

İş makinelerinin Validebağ Korusuna girdiği ve beton dökmek için hazırlık yapıldığı bilgisi kısa zamanda yayılmıştı. 15 Ağustos öğle saatlerinde koruda eşi ile yürüyüş yapan Validebağ Korusu Gönüllülerimizden Ülkü Ablamız ilk müdahaleyi yapmış, iş makinelerini  durdurmuş, hukuk dışı her müdahalenin ön saflarında gördüğümüz, bugün aramızda olmayan Nimet Ablamız gibi korunun gerçek sahiplerinin, kullanıcısı vatandaşlar  olduğunu herkese göstermişti.

Telefonlar çalıştı, korudan yararlanan semt sakinleri haberdar edildi. Sosyal medya aracılığı ile tüm kentliler 16 Ağustos günü desteğe davet edildi.

Kimisi sabahtan kahvaltısını koruda yapmaya karar vermişti. Kimisi yürüyüş güzergâhını değiştirmişti, sabahtan itibaren koruda toplanmaya başladı insanlar.  Basına çağrılar yapıldı, sosyal medya aracılığı ile duyurular paylaşıldı.

Üsküdar Belediye Başkanı seçim öncesinde Validebağ Korusunda kendince “çılgın bir proje” ile semtlilerin ilgisini çekmeye çalıştı. Koruda Hyde Park yapmak istediğini ilan etti ve koruda yapacaklarını farklı web sayfalarından aşırdığı görsellerle tanıtmaya çalıştı. Üsküdar Belediye Başkanı düzenlediği piknik vb etkinliklerin ardından bıraktığı çöpü göstererek(foto:1), bu çöpten, İSKİ’nin koru (foto:2) sınırına dayadığı pis su borularından akıtılan pis suyun kirlettiği dereden (foto:3) fotoğraflarla, asıl gerekçesini gizleyerek bu kirlilikten koruyu kurtaracağını ilan ediyordu, yapacağı çılgın proje ile!

Adile Sultan Kasrında uzun süredir bir inşaat vardı. Korunun Tophanelioğlu Caddesi üzerindeki taş duvarlar yıkılmış, yerine beton duvar yapılmıştı. Beton duvarın üzeride taş kaplama yapılmış, elektrik kabloları çekilmişti, demek ki duvar üzerinde aydınlatma yapılacaktı! Fakat bu imalat bu şekilde bırakılmış ve bir türlü tamamlanmamıştı. Neyi bekliyordu acaba?  
Yine Adile Sultan Kasrı ve diğer kültür varlıklarının çevresinde zemin toprak ve beton dökülerek yükseltilmiş, üzeri ise kasrın tarihi ve kültürel geçmişi ile ilgisi olmayan kaplama ile kaplanmıştı. Zemin yükseltildiği için düşük kotta kalan Adile Sultan Kasrı yağmur vs tehditlerle karşı karşıya kalmıştı!

Bu zemin kaplamalar sonrasında “Öğretmen evleri” adlı resmi web adresinde Üsküdar Validebağı Adile Sultan Kasrı Öğretmen Evi’nden öğretmenevi düğün salonlarından biri olarak bahsediliyordu bu taş kaplı alandan. Kültür Varlığının doğal dokusu, daha fazla ticari gelir adına  yok edilmişti, şimdide doğal zemin beton kaplanarak daha büyük, daha da büyük otoparklar yapılmak isteniyordu. Tabi zeminli otoparkın etrafı sık ağaçlıydı bir zamanlar, bugün ağaç kalmamıştı.(foto:4-5)

ÜLKÜ ABLAMIZ DURDURDU

İşte Ülkü Ablamız, otopark yapılmak istenen alana dökülecek beton için hazırlık yapan araçları ve çalışmayı durdurmuştu.

Çağrı üzerine 16 Ağustos 2014 tarihinde bir araya geldi semt sakinleri, meslek odaları temsilcileri; bir gün sonra daha geniş çevrelere; bu yanlış, hukuksuz gidişe karşı nasıl tavır alınacağına birlikte karar vermek üzere çağrı yapılmasına karar verildi. 17 Ağustos 2014 tarihinde yapılan çağrı üzerine bir araya gelen yüzü aşkın meslek odası, STK, parti temsilcisi ve semt sakini tartışmalar ve oy birliği ile tabi zemine beton dökmek üzere serilmiş çelik hasırları toplayarak bir kenara koyarak buraya beton dökemezsiniz deme kararı verdi. Çelik hasırlar bu karar sonrasında elbirliği ile toplandı.(foto:6-7)

RANT BEKLENTİSİ

Üsküdar Belediyesi’nin hiçbir tasarrufu olamayacağı halde Koruya proje üretmesi aslında kamu gelirinin israf edilmesi olup, suçtur. Ama işleme konulmayan suç duyurularının verdiği cesaretle davranıyor ve mülkiyetinde ve kullanımında olmayan bir alana proje üretebiliyordu. Hatta bu çılgın projesini Başbakanın desteklediği açıkça ilan ediliyordu. Bu süreçte bu sefer korunun tahsis işleminin İBB üzerinden yapılması gündeme gelmişti, bugünlerde bu tahsisin gerçekleştirildiğini öğrendik basından.

Validebağ Gönüllüleri bu gidişe dur diyebilmek amacıyla imza kampanyası başlattı bu sürede, sosyal medyada toplanan imza sayısı 29 Ağustos 2014 tarihi itibarı ile 40 bin civarında, ıslak imza ise 10 bini aşmış durumdadır.

İşte bu ortamda Adile Sultan Kasrı’nı düğün salonu olarak kullanan zihniyet, şantiye kontrol elemanlarının dile getirdiği ve birinci etap olduğunu söylediği bir alana mıcır döken araçların girişi, kepçelerin çalışması ve mıcır üzerine beton dökmek için hazırlık amacıyla çelik hasır döşenmesi üzerine semt sakinleri hukuk tanımaz gidişe dur deme kararı aldı.

İnşaat faaliyetini gören semt sakini Ülkü Teyze ve eşi iş makinelerinin önüne geçerek işi durdurdu ve aynı akşam semt sakinleri koruya toplandı.

Mahalleliler, hukuk tanımayan, yargı kararına uymayan, suç duyurularını takmadıkları gibi, işleme konulmayan suç duyuruları karşısında dur demenin tek yolu kaldığına karar verdi: tüm katılımcılar ve suç unsuru olan çelik hasırı kaldırıp bir kenara usulca yerleştirdi!

Aslında imalatın tümü koruma ilkelerine aykırı idi. Bu tepkiye rağmen otopark yapılacak alanın etrafı üzerinde “Burası İnşaat Alanıdır. Girmek Yasaktır.” tabelaları asılı perde duvarlarla çepeçevre kapatıldı. Hukukun bittiği yerde direniş hakkını kullandı vatandaşlar!

Toplum bu tepkiyi vererek beton dökülmesini engellediği tarihten önce Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 6 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 05.08.2014 tarihinde 1916 sayı ile “08.09.1972 tarih ve 6557 sayılı Kurul kararı ile korunması gerekli kültür varlığı olarak tescilli Adile Sultan Kasrı ve diğer kültür varlığı olarak tescilli yapıların çevresinde, söz konusu kültür varlıklarının kontür ve gabarileri dikkate alınmadan ve Kurulumuzdan izin alınmadan yapılmış olan ağaçlık ve toprak zemine beton dökülerek kot yükseltme gibi, tescilli l.grup kültür varlığı Adile Sultan Kasrı’nı ve alanın kültürel yapısını da olumsuz etkileyen uygulamalar nedeniyle ilgililer hakkında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kanununun 65.maddesine göre yasal soruşturma açılmasının istenmesine, alanın bahse konu uygulamalardan arındırılmasına ve kültür varlıkları dikkate alınarak hazırlanacak alternatif çevre düzenleme projesinin Kurulumuza iletilmesine” kararını almıştı aslında, fakat bu karar yaşama geçirilmediği için, kararı halkın kendisi bizzat yaşama geçirmiş oldu.

Üsküdar Belediyesini, İstanbul Valiliğini ve Milli Eğitim İl Müdürlüğünü 1. Derece Doğal Sit Alanı olan Validebağ Korusu’nun bütüncül ve katılımcı bir planlama anlayışı ile korunması konusunda davranış göstermeye ve hukuksuz inşaat ve girişimlerini durdurmaya davet ediyor, onayımız olmayan hiç faaliyete izin vermeyeceğimizi bilmelerini istiyoruz.
* TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı