18 Nisan 2016 00:58

Mizah krizlerinin kısa tarihi

Gazeteci Jana Hannemann, Alman mizahçılarla yabancı devlet adamları arasında yaşanmış bu krizlerin kısa bir bilançosunu hazırladı.

Paylaş

Jana HANNEMANN
Hamburger Abendblatt

Kara mizah ve hiciv sanatının gelişkin olduğu Almanya, mizahçılarla devlet adamları arasında patlak veren krizler açısından hayli zengin. Yani Erdoğan’la Alman mizahçılar arasındaki olay ilk değil. Gazeteci Jana Hannemann, Alman mizahçılarla yabancı devlet adamları arasında yaşanmış bu krizlerin kısa bir bilançosunu hazırladı. 

Sadece Jan Böhmermann değil, Rudi Carrell veya “Titanic” dergisi de devlet başkanlarıyla alay etmişler ve olay yaratmışlardı.  

BİR ŞİİR DEVLET KRİZİNE DÖNÜŞTÜ

Moderatör Jan Böhmermann, Neo Magazin Royale programında ‘küfürlü eleştiri’ başlığıyla bir şiir okuyarak Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la alay etti. Kendi ifadesiyle Almanya’da izin verilen hicivle, yasak olan küfürlü eleştiri arasındaki farkı göstermek için okuduğu şiirle Erdoğan’a hakaret etti. 

Hukuki sonuçlara neden olacak bir çıkıştı bu. Türkiye hiciv sanatçısının cezalandırılmasını talep ediyor, Almanya bu talebin uygulanır olup olmadığını araştırıyor. Yabancı bir devlet başkanına hakaret nedeniyle soruşturma açılmasının mümkün olduğu söyleniyor. 

Bilinmesi gereken, Erdoğan skandalının bu türden ilk skandal olmadığı. Daha önce de Almanya’da hicvin sınırları ve düşünce özgürlüğünün tartışma konusu yapıldığı ve hatta kararlar alındığı örnekler vardı. 

İRAN RUDİ CARRELL’E KARŞI

Rudi Carrell’in 14 saniye süren programı politik bir skandala dönüştü. Carrell, 15 Şubat 1987’de ‘Rudis Tagesshow’ adlı hiciv programında İran’ın o zamanki devlet başkanı Ayatullah Humeyni’ye iç çamaşırlarını fırlatan çarşaflı İranlı kadınları gösteren bir fotomontajı kullanmıştı. Resim gösterilirken Carrell, ‘Ayatullah Humeyni, halk tarafından sevinçle karşılanıp hediyelere boğuldu’ yorumunu yapmıştı.  

Tahran hükümetinin tepkisi gecikmedi. Programdan 15 dakika sonra İran İslam Cumhuriyeti konsolosu Dışişleri Bakanlığına, halkın dini duygularıyla alay edildiği şeklinde bir nota verdi. İran Alman konsolosunu çağırdı, programı mahkum etti ve Almanya’dan resmi bir özür dilenmesini talep etti.

Olayın politik sonuçları devam etti: İran başkonsolosunu Almanya’dan çekti. İki Alman diplomatı sınır dışı etti, Hamburg ve Frankfurt’taki konsolosluklarını kapattı, İran Havayolları Almanya seferlerini durdurdu ve İran’daki Alman konsolosluğu önünde İranlı öğrenciler; ‘Faşist Alman rejimine ölüm!’ sloganlarıyla eylemler yaptılar. Alman haber programlarının en ciddisi olan Tagesschau bile bu konuda haberler yaptı. 

O zaman Alman hükümeti basın özgürlüğüne dikkat çekerek skecin kötü olduğunu ama hükümetin sorumlu olmadığı bir konuda özür dilemeyeceğini bildirdi. Rudi Carrell, programın yayımlanması sonrası ölüm tehditleri aldığı için polis koruması altında yaşamak zorunda kaldı. ‘Ayatullah Humeyni üzerine esprim İran’da kızgınlığa yol açtığı için üzgünüm ve İran halkından özür diliyorum.’ diyerek özür diledi. 

PAPA TITANIC’E KARŞI

2012 yılında, Vatikan Papa kapağıyla yayınlanan Titanic dergisine karşı dava açma yoluna gitti. Kapakta Papa Benedikt XVI, papaz giysisinin önünde sarı bir lekeyle gösterilerek, altını tutamadığı ima edilmişti. Başlık ise, o dönem ortaya çıkan ‘Vatikan Belgeleri’nin gizlice kamuoyuna aktarılmasına gönderme yapılarak: ‘Hallelujah Vatikan: Nerenin akıttığı ortaya çıktı!’ şeklindeydi.

Papa kişiliğine saldırı olduğu düşüncesiyle hukuki başvuruda bulunarak yayını durdurma kararı aldırttı. Hamburg mahkemesi resmin yaygınlaştırılmasını yasakladı ve tersi durumda Titanic’in yüklü bir para cezasına çarptırılacağını bildirdi. Titanic, karara itiraz etti, duruşma öncesi Vatikan resmin yaygınlaştırılması ile ilgili başvurusunu çekti. Titanic’in temmuz sayısı satılmaya devam etti. Resim nedeniyle koparılan fırtına dergi için umulmayan bir başarıya neden oldu. Derginin satışında yüzde 70 artış oldu. 

DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜNE TERS DÜŞEN PAPA KUKLASI

2006 yılında Münih’te yapılan Christopher Street Day (LGBT Onur kutlaması) sırasında Papa arabası maketi üzerinde yer alan bir Papa kuklası fırtına yarattı. Papa Benedikt XVI, rengarenk saçlar ve elindeki bir prezervatifle canlandırılmıştı. Bir seyirci, polise Papayla aklın almayacağı şekilde alay edildiği gerekçesiyle suç duyurusunda bulundu. Polis, bir devlet başkanına hakaret edildiği (§ 103 StGB)  ve kiliseye küfredildiği (§ 166 StGB) gerekçeleriyle soruşturma açılması için savcılığa başvurdu. 

Soruşturma durdurulmasına rağmen hukuki çatışma yıllar boyu devam etti. ‘Papamobil’ sorumlusu, polisin düşünce, sanat ve gösteri yapma özgürlüğünü sınırlandırdığı için dava açtı. 

Bavyera İdare Mahkemesi, ilk duruşmada davayı reddetti ama üst mahkeme davacıya hak verdi. Polis hukuka aykırı davranmıştı. Ne Papa kuklası ne de çevresindeki afişler hakaret içermiyordu.  Tam tersi, yürüyüş sorumluları, kilisenin eşcinsellere yönelik tavrını bu hicivle eleştirmişler, en doğal haklarını kullanmışlardı. Papanın kişiliğine yönelik bir saldırı da yoktu. 

POLONYA’YI KIZDIRAN KARNAVAL MOTİFİ

Düsseldorf’ta 2016 karnaval yürüyüşü sırasında Polonya’da sağa kayışla ilgili bir figür de kullanılmıştı. Dayak yemiş bir kadın Milliyetçi Muhafazakar Parti Şefi Jaroslaw Kaczynski’nin çizmesi altında gösterilmekteydi. Tabii ki bu görüntü Polonya’da tantana yarattı. Polonya Dışişleri Bakanı Witold Waszczykowski, bir radyo konuşmasında Polonya ve Polonyalı politikacılara hakaret edildiğini, bu nedenle diplomatik adımlar atılacağını bildirdi: ‘Diplomatik adımlar atarak, Alman partnerimize bunun kime hizmet ettiğini soracağız.’ dedi. Federal Hükümet buna, Almanya’daki düşünce ve sanat özgürlüğüne dikkat çekerek cevap verdi.

HİTLER BIYIKLI ANGELA MERKEL

Sadece yabancı politikacılar değil çok sayıda Alman politikacı da hicivlerde kullanıldı. En çok hiciv yapılan Alman Politikacı Angela Merkel oldu. Avrupa’da yayımlanan değişik magazinlerde Angela Merkel’le ilgili fotomontajlar kullanıldı. Örneğin İtalyan Il Giornale gazetesi elini kaldırarak halkı selamlayan Angela Merkel resmini ‘Dördüncü Rayh- Hayl Angela’ başlığıyla yayınladı. 

Yunanistan’da bir gazete Guantanamo giysileri ve elleri kelepçeli bir Merkel resmi kullandı. İngiltere’de Hitler bıyıklı Angela Merkel fotomontajıyla hiciv yapıldı. Angela Merkel şimdiye kadar bu fotomontajlarla ilgili herhangi bir hukuki adım atmadı. 

(Çeviren: Semra Çelik)

ÖNCEKİ HABER

‘Ahlak Islatan’ öyküler bunlar

SONRAKİ HABER

İran ve Hizbullah karşıtı zirve

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...