Bir Kadın Sağlığı Eğitim Programı’nın ardından

Eylem KARAKAYA

Sağlık Eğitmeni

Yıllardır kadınlarla yaptığım sağlık eğitimlerinde kadınların kendi bedenlerini tanımadığını; kendilerini değersiz gördüklerini; kendi sağlıkları ile ilgili sorumluluk almadıklarını; sağlık hizmeti talep etmenin hakları olduğunu bilmediklerini gördüm. Kadınlar güvenecekleri ortamda, doğru bilgiyle desteklenmek istiyor. 
Kadınlığımızdan utanmamız, bakmamamız, adetin “kirlenmek” olduğu öğretiliyor. Namus, bekaret, ayıp, günah kavramları arasında cinselliği kıskaç altında olan kadınlar, sağlıklı cinsellik yaşayamıyor, cinsellikten korkuyor ve cinsel şiddete maruz kalabiliyor. 
Kadınların jinekolojik muayeneye karşı korku yaşaması da sık rastlanan bir durum. Sağlık personelinin olumsuz tutumu, muayene pozisyonu, kullanılan aletler, önceki olumsuz muayene deneyimleri ya da deneyimlerinin olmaması, mahremiyete dikkat edilmemesi, ağrı korkusu, kişisel temizlik hakkında korku, organların çıplak olması nedeniyle utanma, cinselliğin olumsuz algılaması, genç yaşta olma gibi birçok nedeni olabiliyor. Ataerkil sistemin kadın bedeni üzerinden kadını değersizleştiren ve özgüvenini yok eden bu bilgilerden kadınlar uzaklaşmalı, doğru bilgilerle güçlenmelidir. 
Aile içi şiddet, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, cinsel haklar/üreme hakları ile ilgili ihlaller, cinsel istismar/taciz, zorla evlendirilme ve evlilik-boşanma ile ilgili sorunlar gibi kadınların sık karşılaştıkları durumlarda ilgili yasalar ve yapılabilecekler konularında bilinçlenmek kadınların haklarını koruma duyarlılığı geliştirmesinde son derece önemli. 
Ülkemizde doğum öncesi bakım alma ve doğumları sağlık personeli denetiminde yaptırma konusunda yetersizlikler yaşanıyor. Kadınların doğurganlık haklarını bilmemesi, sağlık sisteminin kadın dostu olmaması nedeniyle sağlık hizmetini kullanmayan kadınlara haklarını hatırlatmak önemli. Çünkü haklarımızı bilerek talep edersek sağlık sistemini de dönüştürebiliriz.
 

BİLGİNİN VERDİĞİ HEYECAN
Esenyalı Kadın Dayanışma Derneği’ne Kadın Sağlığı Eğitim Programı’nı (KSEP) uygulamak için tanıtıma gittiğimde kadınların istekliliği, heyecanı ve umudu bende de vardı. Kadınlarla birlikte her hafta Salı akşamları saat 19:00-21:00 arasında bir araya gelmeye karar verdik. Arkadaşım İlkay Tanyer ile eğitimin kolaylaştırıcıları olarak güzel bir yolculuğa başladık. 
Eğitim başında yaptığımız anlaşmaya uygun olarak kadınların doğal paylaşımları, eğitimden sonra bunları uygulamaya çalışıp ertesi hafta bunları anlatmaları, tüm kadınları ve bizi motive etti. Kadınlar, eğitimler sırasında kendi bedenlerini tanımanın kadın dayanışmasını daha güçlendirdiğini ifade ettiler. 
İletişim oturumundan sonra evde denemeler, uygulamalar yapan kadınlar, iletişim oturumu ile ilgili ek bir oturum yaparak deneyimlerini uzun soluklu paylaşmak istediler. Esenyalılı kadınlar, eğitimden önce adet kanamasına, kızlık zarı kavramına, bekârete, doğurganlık haklarına farklı baktıklarını, şimdi ise bilgiyle daha güçlü olduklarını söylediler. 

ÖĞRENDİKÇE
Daha önce bilmediğim şeyleri burada öğreniyorum. Salı gününün gelmesini sabırsızlıkla bekliyorum. 
Adet olmak kirlenmek değilmiş, beyaz çamaşır kullanıyorum artık.
Meme muayenesini duyuyordum ama böyle ayrıntılı anlatılmamıştı hiç.
Ben burada öğrendiklerimi mahalledeki kadınlara da anlatıyorum, çocuklarıma da anlatıyorum.  
Artık çamaşır suyunu her yere kullanmıyorum. 
Kendim için buraya geliyorum.
Bedenimi hiç tanımıyormuşum, öğrendikçe kendime saygım ve güvenim arttı.
İlk defa cinselliğimi keşfettim. Zevk almaya başladım. Bedenimi ve kendimi tanıdığım için çok mutluyum.
İki çocukla gelmek bazen beni zorluyor. Ama o kadar güzel ki bu sıkıntıya seve seve katlanıyorum. Salı günlerini çok seviyorum.

KADIN SAĞLIĞI EĞİTİM PROGRAMI (KSEP) NEDİR? 
KSEP, kadınların yaşam ortamlarını iyileştirecek koruyucu sağlık davranışlarının geliştirilmesi ve sağlık kurumlarından koruyucu sağlık hizmet talep bilincinin arttırılması amacıyla oluşturulmuş bir kadından kadına destek programıdır. 
Kadın Sağlığı Eğitim Programı; kadın haklarını temel alarak, toplumsal cinsiyet eşitliği, insan ve çocuk haklarına uygun biçimde, kadınların kendilerini ifade edebilecekleri özgür bir ortamda, kadınların ihtiyaçlarına uygun bilgileri güncel, uygulanabilir ve kadınların yaşamlarında bir karşılığı olabilecek şekilde yetişkin eğitim teknikleri ile katılımcı ve deneyim paylaşımını esas alan sade-anlaşılır bir dille ve zengin eğitim materyalleri ile uygulanıyor. 
KSEP ile kadınların günlük hayatta uyguladıkları riskli sağlık davranışlarının yerine doğru sağlık davranışları kazanmaları, sağlıkla ilgili uygulamalara katılımlarının kolaylaşması amaçlanıyor. Program sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetimlerin kadın merkezlerinde uygulanıyor. Ayrıca Türkçe, Kürtçe ve Arapça dillerinde uygulanarak tüm kadınlara ulaşılmaya çalışılıyor.
KSEP’in öncelikli hedef kitlesi, dezavantajlı bölgelerde geleneksel yapı içinde yaşayan, üreme sağlığı hizmetlerine ulaşımda önemli engeller yaşayan kadınlar. Program, 18 yaş altı evli ve 18-49 yaş arası bekar veya evli kadınlardan oluşan 15-20 kişilik kapalı grubun bir kadın kolaylaştırıcılığında bir araya gelmesi ile uygulanıyor. 
Her biri 90 dakikalık olan 11 konunun paylaşıldığı bu eğitim programı toplam 13 oturumdan oluşuyor. Haftalık paylaşılan konular şöyle;
1.Tanışma / 2. Üreme organları ve işlevleri / 3. Temizlik / 4. Beslenme/ 4. Güvenli annelik. 5/ Doğurganlığın düzenlenmesi  /6. Üreme sağlığını koruyucu davranışlar / 7. İletişim / 8. Cinsellik I / 9. Cinsellik II / 10. Haklar / 11. Çocuklar ve ergenler / 12. Genel sağlığı koruyucu davranışlar / 13. Değerlendirme.